BIRMA - KAMBODŻA 2015

Granica

KAMBODŻA
Obywateli RP obowiązuje wiza. W Kambodży nie ma wiz tranzytowych. Obywatele polscy mogą otrzymać ważne 30 dni wizy turystyczne. W chwili przekraczania granicy paszport musi być ważny co najmniej 6 miesięcy. Nie ma obowiązku okazywania ważnego biletu powrotnego przy wjeździe. Nikt nie sprawdza, czy cudzoziemiec ma jakiekolwiek środki na pokrycie kosztów utrzymania w Kambodży. Przy wylocie cudzoziemców obowiązuje opłata lotniskowa w wysokości ok. 25 USD, a przy przelotach wewnętrznych - 6 USD. Nie ma ograniczeń we wwozie dewiz, natomiast wywieźć można do 10 tys. USD po udokumentowaniu pochodzenia wywożonych środków płatniczych. Władze celne nie stosują wobec turystów żadnych szczególnych restrykcji. Nie ma możliwości uzyskania zwrotu podatku VAT. Poważnymi sankcjami, w tym także więzieniem, zagrożone są wwóz i wywóz narkotyków, a także autentycznych dzieł khmerskiej sztuki. Przepisy wjazdowe i celne opracowano na podstawie informacji z MSZ.

BIRMA
Obywateli polskich obowiązują wizy: pobytowa turystyczna (do 28 dni) lub tranzytowa (do 24 godzin). Dziennikarze, fotografowie, nauczyciele, studenci to wciąż kategoria turystów, którym wiz się odmawia - zatem w rubryce zawód lepiej wpisać inne, dowolne. Do Myanmar można wjechać tylko przez przejścia graniczne w portach morskich i międzynarodowym stołecznym porcie lotniczym Yangoon Airport. Lądowe przejścia graniczne są dla turystów zamknięte. Przy wjeździe ważność paszportu nie może być krótsza niż 3 miesiące od daty upływu ważności wizy. Nie ma obowiązku okazania określonej kwoty pieniędzy na dzień pobytu. Obowiązkowa jest natomiast przy wjeździe wymiana min. 300 USD na specjalne bony płatnicze o wartości 300 FEC. Przy wyjeździe bony wykupione na kwotę wyższą niż 300 USD mogą być ponownie wymienione na walutę wymienialną (warto tę informację sprawdzić na bieżąco). Opłata lotniskowa przy wylocie wynosi równowartość 10 USD. W deklaracji celnej muszą być ujęte: zagraniczne środki płatnicze powyżej 2000 USD, biżuteria, sprzęt elektroniczny i fotograficzny. Wywóz wizerunków Buddy wymaga uprzedniej zgody władz birmańskich (nie dotyczy to wyrobów rzemieślniczych). Nie ma możliwości zwrotu podatku VAT. Handel lub przemyt narkotykami są karane bardzo surowo, do kary śmierci włącznie. W każdym hotelu turyści muszą wypełnić bardzo szczegółową kartę rejestracyjną. Przepisy wjazdowe i celne opracowano na podstawie m.in. informacji z MSZ.

Kuchnia

KAMBODŻA
Podstawowym pożywieniem jest ryż (przyrządzany na sypko) i ryba. Jada się dania duszone oraz gotowane na parze, a do ich urozmaicenia dodaje sosu rybnego. W lokalnych restauracjach i barach obiad zaczyna się tradycyjną zupą. Wśród najpopularniejszych są m.in.: bambusowa z makaronem ryżowym, zupa z tofu, ślimaków lub bulion mięsny, a nawet zupa z zielonych bananów. Można spróbować wieprzowiny w sosie curry z dodatkiem imbiru, kurkumy oraz tamaryndu. Popularne są makarony sojowe, ryżowe i maniokowe oraz różnorodne sałatki z warzyw surowych, jak i kiszonych. Kokosy są nie tylko składnikiem deserów, ale również wielu innych dań. W mleku kokosowym gotuje się ryby i mięsa, a z miąższu tych owoców przyrządza się wyśmienite sosy. Na wybrzeżu jada się sporo owoców morza i ryb, do których często dodaje się kokosów pod różnymi postaciami. Warto też spróbować (pamiętając o higienie) egzotycznych owoców: papaje, mango, rambutany, owoce pomelo, które wyglądają jak grejpfruty, lecz są znaczniej słodsze oraz ogromny owoc chlebowca z grubą kolczastą łupiną i słodkim, żółtym miąższem. Oryginalny owoc durian (po khmersku: thouren), znany w tej części świata, jest uważany za „króla owoców”. Jego zapach jest unikalny, ale powszechnie uważany za bardzo nieprzyjemny; z tego powodu nie należy go przechowywać np. w hotelu, ani wozić w środkach lokomocji.

BIRMA
Potrawy birmańskie wywodzą się głównie z Indii oraz z Tajlandii i Chin. Podstawą wszystkich dań jest ryż lub makaron (sojowy lub ryżowy). Typową potrawą jest hin – podsmażany w oleju kurczak, ryba, albo baranina wraz z różnymi dodatkami w postaci ryżu i warzyw. Inne to: amehnat - smażona wołowina z dodatkiem cukru, cebuli i czosnku, myinkuayet – dodatek do mięs w postaci warzyw, sałaty, orzeszków ziemnych i czosnku, bangoki – smażony kalafior, gobido – smażone warzywa z jajkiem, ziemniakami lub fasola. Jada się wiele mięs: drób, baraninę, jagnięcinę, kozinę. Popularną potrawą jest kurczak z makaronem, ryż z warzywami i warzywa zapiekane w cieście. Wiele potraw bezmięsnych jest złożonych z fasoli, grochu, soczewicy i owoców. Ziemniaki są drogie i rzadko podawane. Często w skład potraw wchodzi kokos po różnymi postaciami oraz owoce morza. W większości restauracji do posiłku dostaje się bezpłatnie zieloną herbatę. Istnieją trunki lokalne: whisky i rum.

Zakupy

KAMBODŻA
Sklepy, bazary i stragany w miejscach odwiedzanych przez turystów, oferują wielki wybór przedmiotów wykonanych przez miejscowych artystów i rzemieślników. Są otwarte od świtu do późnego wieczora, nie wyłączając niedziel i publicznych świąt. Niezwykle barwne jedwabie wypełniają specjalistyczne sklepy w stolicy i w Siem Reap. Kolory jedwabiu mają tradycyjne, historycznie uzasadnione, kolory oznaczające dni tygodnia: żółty – to poniedziałek, szkarłatny – wtorek, brązowy – środa, zielony – czwartek, niebieski – piątek, fioletowy – sobota, czerwony – niedziela. Wszędzie można kupić tradycyjny strój - ręcznie barwiony, płócienny sarong. Piękne są przedmioty ze srebra, często w formie kwiatów i zwierząt (tradycja wyrobów ze srebra sięga XI wieku). Gustowną pamiątką są rzeźbione kamienne (lub z kamienia mydlanego) figurki będące kopiami zabytków. Posążki Buddy z brązu (antyczne i wykonane współcześnie), rzeźby z marmuru, porcelana z Chin, skóra to inne, popularne wyroby sztuki lokalnej. Wyroby rzeźbione z drewna często wyobrażają symbole (jak księżyc, owoce, kwiaty) związane z obrzędami praktykowanymi w wierzeniach animistycznych. Drewniane panele mają także wyrzeźbione sceny z eposu Ramayana. Wśród pamiątek można natrafić na pirackie płyty CD (głównie w stolicy). Także w Phnom-Penh sławą wśród przyjezdnych cieszy się tzw. rosyjski bazar (Psar Tuol Tom Pong). Wyroby ze srebra, złota i szlachetne kamienie sprzedawane są na bazarze centralnym (Psar Thmei). Drugim, po stolicy zagłębiem pamiątkarstwa są oczywiście okolice Angor Wat, czyli miejscowość Siem Reap.

BIRMA
Poleca się kupowanie pamiątek na prywatnych straganach, gdyż poza niską cena, w ten sposób pomaga się lokalnej społeczności, a nie rządowi. Atrakcyjną formą zakupów jest wymiana towaru. Gadżety reklamowe, podkoszulki (nawet używane), breloczki, długopisy, czerwona pomadka do ust – można zamienić na miejscowe wyroby rękodzieła. Na lokalnych bazarach – po birmańsku zei – kupić można sporo wyrobów z kolorowej, intarsjowanej laki, jak np.: szkatułki, puzderka, filiżanki, popielniczki, talerze, wazy i wiele innych. Należy uważać z przewozem większych przedmiotów z laki, gdyż są one narażone na uszkodzenia w transporcie. Warto kupić niezwykle barwne kawałki tkanin (kalaga), bogato zdobione srebrnym i złotym kolorem, wyszywane metalowymi cekinami i szklanymi paciorkami. W licencjonowanych sklepach można podziwiać biżuterię z miejscowych kamieni szlachetnych: rubinów i szafirów (trzeba rachunek zachować do kontroli, gdyż mogą o niego pytać celnicy przy wyjeździe). Niedrogie są perły. Oryginalną pamiątką może być malowana parasolka z rączką z drewna lub ze srebra, metalowa fajka do palenia opium, marionetka teatralna. Większość tradycyjnych wyrobów, wyglądających na antyki zostało wyprodukowanych współcześnie.

Zdrowie

KAMBODŻA
Nie są wymagane żadne szczepienia profilaktyczne. Prawdopodobieństwo zachorowania na jedną z chorób tropikalnych występuje na terenach tzw. głębokiej prowincji. Wszędzie natomiast grozi zakażenie amebą, i AIDS, a także roznoszonymi przez komary takimi chorobami jak: gorączka dengue i malaria (zagrożenie malarią istnieje przez cały rok, a szczególnie - od maja do listopada). Dlatego bardzo ważne jest stosowanie środków przeciw komarom oraz okrywanie ciała jasnymi strojami z długimi rękawami Wszędzie też możliwe jest zarażenie mniej dokuczliwymi pasożytami przewodu pokarmowego lub grzybicą skóry. Niedopuszczalne jest picie nieprzegotowanej wody. Surowe owoce i warzywa należy przed spożyciem starannie umyć i obrać. W miastach opieka medyczna jest dostępna. Wizyta u lekarza kosztuje w granicach 30-50 USD, tyle samo doba w szpitalu, przy czym chory dodatkowo musi płacić za leki, środki opatrunkowe i wyżywienie. Doba pobytu w jednej z nielicznych klinik prywatnych (głównie francuskich) kosztuje od 80 do 200 USD. Poważnie chorzy cudzoziemcy korzystają z usług lekarskich za granicą, głównie w Bangkoku, Ho Chi Minh City czy Singapurze.

BIRMA
Nie występują szczególne zagrożenia sanitarno-epidemiologiczne. Nie są wymagane szczepienia profilaktyczne. Na obszarach wiejskich leżących poniżej 1000 m n.p.m. przez cały rok istnieje zagrożenie malarią. Komary atakują zwłaszcza nocą. Należy okrywać ciało (długie rękawy, długie spodnie) i stosować repelenty przeciw komarom. Nie wolno pić wody z kranu. Należy myć owoce i ręce przed jedzeniem. Potrawy powinny być ugotowane lub usmażone, unikać surowych. Nie ma formalnych problemów z dostępem do opieki medycznej. W szpitalu państwowym wizyta u lekarza jest praktycznie bezpłatna (bez lekarstw). Doba w szpitalu kosztuje ok. 40 USD, wizyta u prywatnego lekarza - ok. 20 USD. Warto poza lekami n. na dolegliwości żołądkowe, wziąć też coś na przeziębienie z powodu klimatyzacji w hotelach.

Zwyczaje

KAMBODŻA
Mieszkańcy są pogodni, często się uśmiechają. Okazywanie im zdenerwowania czy gniewu nie rodzi podobnych reakcji. Turystom z zagranicy podoba się proste życie lokalnej ludności i tolerancyjne podejście do obcych. Przed wejściem do świątyni należy zdjąć buty, a także zostawić drobną monetę za wizytę. Witając się, mieszkańcy kłaniają się lekko, jednocześnie składając ręce; od cudzoziemców nie oczekuje się obowiązkowo tego gestu – mogą podać rękę. Zgodnie z obowiązującymi zwyczajami Khmerzy nie podają ręki kobietom. Należy również unikać dotykania głowy (także dziecka), gdyż jest to uznawane za obraźliwe i uwłaczające godności człowieka. Wskazywanie czegoś palcem należy do gestów obraźliwych. Chcąc kogoś przywołać – robi się to machając dłonią zwróconą wierzchem do góry. Ciekawostką są niektóre dni wolne od pracy. Poza miejscowymi – jak np. 7 stycznia - Dzień Zwycięstwa nad Ludobójczym Reżimem, 23 lutego - święto buddyjskie Meaka Bochea, 22 maja - święto buddyjskie Visaka Bochea 18 czerwca - Urodziny Królowej, 1 listopada - Urodziny Króla, 23 października - Dzień Pokojowych Porozumień Paryskich, 9 listopada - Święto Niepodległości Kambodży – obchodzi się także: 8 marca - Dzień Kobiet, 1 maja - Międzynarodowe Święto Pracy, 1 czerwca - Międzynarodowy Dzień Dziecka. Jeżeli publiczne święto wypada w sobotę lub niedzielę, to dniem wolnym jest kolejny dzień pracy.

BIRMA
Okazywanie emocji, zwłaszcza gniewu czy zdenerwowania jest bardzo źle przyjmowane i uważane za niegrzeczne oraz nieskuteczne, bo miejscowi reagują na to śmiechem. W wyniku niezastosowania się do zwyczajowo przyjętych norm, jak ubiór i reguły zachowania w miejscach kultu religijnego, może dojść do sytuacji konfliktowych z miejscową ludnością. Przed wejściem do świątyń lub klasztorów należy zdjąć buty i skarpetki, dotyczy to także zabytkowych ruin (np. w Bagan); gdzieniegdzie dla wygody turystów rozłożone są maty. Nie należy pozować do fotografii stojąc na tle posągów Buddy. Bardzo niebezpieczne jest podejmowanie dyskusji na tematy społeczno-polityczne, a także zaczepianie kobiet birmańskich przez mężczyzn. Jak w innych krajach buddyjskich, głowa jest najważniejszą częścią ciała, więc nie wolno dotykać nikogo, nawet dzieci. Natomiast stopa to najniższa, a więc najgorsza część ciała; nie należy stopą wskazywać nikogo, ani niczego (np. siedząc bez butów na podłodze świątyni buddyjskiej, schować stopy pod siebie, by nie „wskazywały” wizerunków Buddy). Nastąpiwszy komuś na nogę, trzeba zaraz grzecznie przeprosić. Kobiety nie mogą dotykać mnichów, ani nawet siedzieć w ich pobliżu. Dając komuś jakiś przedmiot jest grzecznie podawać go prawą ręką, nie lewą. Nie należy przechodzić ponad kimś, kto np. leży/śpi na chodniku. Mężczyźni nie mogą nosić szortów; wyjściem z tej sytuacji może być, wzorem tubylców, ale i wielu zagranicznych turystów, noszenie długiego zawoju wokół bioder zwanego longyi. W wioskach, w pobliżu których są atrakcje turystyczne, gromadzą się żebrzące dzieci; lepiej długopisy lub upominki, zostawić starszyźnie z wioski. Coraz częściej zdarza się także, że fotografowany człowiek prosi o pieniądze; warto mieć pod ręką drobne na takie opłaty.